Районти чиркỹсем хăçан йĕркеленнĕ-ха?

“Ял пурнăçĕ” юлашки уйăхсенче хăйĕн пахалăхне нумай енĕпе палăрмаллах вăйлатрĕ — сăн ỹкерчĕксемпе, уйрăм çынсен юбилей çулĕсене палăртса, ял историйĕсене кĕскен те пулин шухăш-кăмăла тапратмалăх тишкерсе. Чиркỹсем çинчен те çырнисем пулчĕç. Анчах та вĕсем хăçан çĕкленнине çамрăк авторсем тĕрĕс мар çырчĕç, айăпĕ — вĕсем архив докуменчĕсемпе усă курса тĕплĕн тишкерỹ тумасăр çырнă кĕнекесемпе усă курнинче. Леонид Юрьевич Браславский, истори наукисен кандидачĕ, Тăван çĕршывăн Аслă вăрçи вăхăтĕнче Упири ача çуртĕнче ăс пухнă, çавăнпа та чăвашсен паллă историкне вăрçса çырни майлах мар. Вăл чиркỹсем, тĕн вĕрентĕвĕ çинчен нумай çырчĕ, халь те тăрăшсах малалла тишкерет. Унăн 2003 çулта пичетрен тухнă “Храмы, приходы и монастыри Чебоксарской и Чувашской епархии” кĕнеки тăрăх, пирĕн район территорийĕнче чиркỹсем XIX ĕмĕрте кăна çĕкленнĕ евĕр пулса тухать. Автор хăйĕн кĕнекинче кирпĕч чиркỹсене хăпартнине çирĕплетсе çырать, уншăн ăна пысăк тав. Анчах та вырăс патши 1740 çулта кăларнă Указ тăрăх, вырăс мар халăхсене, инородецсене тепĕр майлă, вăйпах православи тĕнне йышăнтарма пуçăннă, чăваш ялĕсенче те чиркỹсем уçма, Вырăс çыннисене чиркỹ уçма пăхнă ялсене куçарма тытăннă. Вĕсен чăвашсем православи вĕрентĕвне йышăнма патшана пулăшмалла пулнă. 2017 çулхи августăн 18-мĕшĕнче Шупашкарти гуманитари институчĕн наука архивĕнче Мăн Шетмĕри чиркỹре ĕçлекен Леонид Александрович Архангельский ĕçне алла тытма май килчĕ. Вăл, пирĕн район территорийĕнче тĕн вĕрентĕвне сарас тĕллевпе тăрăшса ĕçлекенскер, Етĕрне — Çĕрпỹ хулисем хушшинчи хурăнлă çул тăрăх чиркỹсене хăш çулсенче уçнине кăтартнă, карта-схема тунă, 1906 çулхи сентябрĕн 28-мĕшĕнче ал пусса çирĕплетнĕ. Халĕ вара районта пурăнакансене, район хаçатне вулакансене çак пысăк пĕлтерĕшлĕ историллĕ документри датăсемпе паллаштарма май пур, çавăн пекех кирпĕч чиркỹсене хăçан ĕçе янине Леонид Браславский кĕнеки тăрăх.

Чиркỹсен шучĕ    Вĕсем вырнаçнă ялсем     Йывăç чиркỹ уçнă     Кирпĕч чиркỹ уçнă    Чиркĕве кам ячĕпе уçнă

1.                          Алманч сали                        1740                             1884                   Церковь Св. Троицы, Св. Илии

2.                          Упи сали                              1748                              1888                  Церковь Рождества Пресвятой

                                                                                                                                                  Богородицы

3.                          Мăн Шетмĕ сали                  1752                              1826                 Церковь Вознесения Господня

4.                         Кĕçĕн Шетмĕ сали                1755                               1890                 Церковь Введения во храм

                                                                                                                                            Пресвятой Богородицы

5.                        Именкасси сали                   1788                              1814               Церковь Св. Архангела Михаила

Çирĕммĕш ĕмĕр пуçламăшĕнче тата вĕçĕнче тепĕр виçĕ чиркỹ хутшăннă

6.                          Пысăк Еншик Чуллăра       1906                        Церковь Св. Феодосия Черниговского Чудотворца

7.                          Карай салинче                   1908                        Церковь Св. Архангела Михаила

8.                         Красноармейски салинче    1999             Церковь Рождества Пророка Предтечи и Крестителя Иоанна

9. Хальхи çирĕм пĕрремĕш ĕмĕр пуçламăшĕнче Яманак ялĕнче пурăнакансем те хăйсен таса кăмăлĕпе 2011 çулта Святой Благоверный князь Александр Невский ячĕпе чиркỹ уçма вăй-хăват çитерме май тупрĕç.

XVIII—XXI ĕмĕрсен историйĕнче район территорийĕнче тăхăр чиркỹ пулнине çирĕплетсе калатăп. Статьяна чиркỹсене район территорийĕнче хăçан уçнине татăклă палăртса, тĕн вĕрентĕвĕн нумай ĕмĕрсен хушшинчи аталанăвĕ çине çитмесĕр кĕске тỹрлетỹ вырăнне çыртăм.

В. Серафимов.